کدام تجهیز برای گرمایش مناسب است ؟ پکیج دیواری وارداتی جدید ویا موتور خانه حرارت مرکزی که امروزه  متاسفانه در بعضی از کتاب ها ومقالات آن را بعنوان سیستم سنتی معرفی می کنند. با بررسی اجمالی به نکات ذیل می توان به یک نتیجه مطلوب دست یافت .

• تعطیل و کم رونق شدن بسیاری از شرکت ها ی تولید کننده دیگ های حرارت مرکزی و عدم حمایت از تولید کننده با واردات غیر کار شناسی وبی رویه پکیج دیواری

• مصرفی بار آوردن مملکت وایجاد وابستگی شدید به واردات

• کاهش اشتغال در رشته تاسیسات صنوف مرتبط با آن

• خروج بسیار زیاد ارز در مقابل دریافت تجهیز با نازلترین کیفیت و ایجاد وابستگی جهت تامین قطعات یدکی

• خطر خفگی( مرگ خاموش) و مسمومیت های ناشی از از گاز گرفتگی که به دلیل عدم نظارت کافی در کیفیت پکیج های وارداتی می باشد.

نکاتی بر گرفته از مقررات ملی ساختمان مبحث 17

• مطابق با مبحث 17 مقرارات ملی ساختمان بند 17-7-5-7 : پکیج دیواری جزء تجهیزات پر مصرف تلقی می شود و بهره برداری از ان در واحدهای کمتر از 60 متر مربع بدون استفاده از دریچه دائمی هوا ممنوع است .

• مطابق با مبحث 17 مقرارات ملی ساختمان بند 17- 7- 4- 2 : دستگا ههای گاز سوز و لوله دودکش آنها باید در فواصلی نسبت به اشیاء و مواد و مصالح نصب شوند که هنگام کار کردن برای اشخاص ویا اموال آنها خطر ساز نباشد. حداقل فاصله دستگاه گاسوز از قبیل آبگرمکن و پکیج 45 سانتی متر از اطراف و 75 سانتی متر از بالا.

• مطابق با مبحث 17 مقرارات ملی ساختمان بند17-7-5-2: حداقل فاصله مجاز دودکش و لوله رابط دودکش از اشیاء و مواد قابل اشعال 50 سانتی متر می باشد.

• مطابق با مبحث 17 مقرارات ملی ساختمان بند  17-8-1-3: طراحی واجرای دودکش مشترک برای چند دستگاه گاز سوز مثل پکیج دیواری و ... که در طبقات متوالی قرار دارند (حداکثر 5 طبقه )به شرطی مجاز است که هوای مورد نیاز احتراق مستقیما از فضای آزاد تامین گردد( در صورتی که تامین هوایاحتراق از فضای مسکونی باشد اجرای دودکش مشترک مجاز نیست.

• مطابق با مبحث 17 مقرارات ملی ساختمان بند 17-8-3-3 :وسایل گاسوز دارای مشعل تحت فشار( فن دار ) ماندد پکیج دیواری که در طبقات مختلف نصب می شود باید دارای دودکش مستقل باشد واستفاده از دودکش مشترک در این شرایط مجاز نمی باشد.

نکاتی در خصوص بهره برداری از پکیج دیواری

• اطمینان از اینکه لوله خروج محصولات احتراق (دودکش) دستگاه گاز بند است یا نه ؟

• اطمینان از اینکه آیا هوای مورد نیاز احتراق از خارج از ساختمان تامین میگردد یا نه ؟

• اطمینان از اینکه آیا دستگاه شما مجهز به آشکار ساز (سنسور) نشت گاز طبیعی و یا منوکسید کربن است یا نه ؟

• اطمینان از  اینکه دودکش دستگاه مطابق با مقرارات ملی ساختمان بند 17-1-4-46 دارای دهانه کلاهک تعدیل جریان دودکش می باشد یا نه ؟

مزایای موتور خانه حرارت مرکزی

1- طول عمر زیاد به دلیل استفاده از چدن آلیاژی که مقاوم در مقابل خوردگی , پوسیدگی وتنشهای حرارتی

2- راندمان بالای دیگ های چدنی که به دلیل ایزوله بودن محفظه احتراق , قدرت جذب بالای حرارت از محصولات احتراق و پس دادن حرارت بطور تدریجی

3- قابلیت افزایش ظرفیت وراندمان

4- تامین لوازم وتجهیزات مورد نیازموتور خانه از منابع داخلی

5- هزینه تعمیر ونگهداری کم

6- امکان کوپل شدن با سیستم سولار

7- امکان کوپل شدن با موتور خانه سرمایش در فصل تابستان

8- تامین انرژی گرمایی جهت استفاده در سیستم های گرمایش از کف , استخر جکوزی وسونا

9- تصرف فضای خارج از محل سکونت به عبارتی ایجاد احتراق در خارج از محل آسایش

10- تامین ایمنی وسلامت ساکنان

11- امکان بهره وری از سوخت گیاهی بیوماس و یا چوب

12- امکان بهره گیری از سیستم های کنترلی مکانیکی والکترونیکی جهت بهینه سازی مصرف سوخت BMS

13- امکان ذخیره آب گرم مصرفی

14- امکان استفاده از مشعل ها با سوخت گاز ,گازئیل و اتمسفریک

معایب موتور خانه حرارت مرکزی

1- اشغال فضای پارکینگ ویا محوطه ساختمان

2- طول و قطر لوله ها ی مورد استفاده به نسبت سیستم پکیج دیواری به ترتیب بیشتر وبزرگ تر می باشد.

3- هزینه  سیتم گرمایش حرات مرکزی برای ساختمان های با سطح زیر بنای وتعداد طبقات کم تقریبا برابر هزینه بکارگیری از پکیج می باشد.

مزایای سیتم پکیج دیواری

1- سرویس ونگهداری بدون اخلال در آپارتمان و ایجاد ناراحتی برای ساکنین

2- حذف رایزرها و لوله های انتقال آب

3- حذف فضای موتور خانه و اضافه شدن به پارکینگ و محوطه آپارتمان

4- استقلال واحد های ساختمانی از نظر بی نیازی به موتور خانه واستقلال در هزینه سرویس و نگهداری

5- اشغال فضا به اندازه یک کابینت.

معایب سیتم پکیج دیواری

1- توزییع غیر یکنواخت آب گرم در زمان مصرف هم زمان آب گرم بهداشتی و گرمایش ( اولویت آب گرم بهداشتی)

2- امکان پس زدن دود از دودکش به فضای محل سکونت به دلیل وزش باد با سرعت زیاد که در پکیج ها با محفظه باز باعث به وجود آمدن پدیده مرگ خاموش ویا خفگی می گردد.

3- ایجاد آلودگی صوتی در محل آسایش از قبیل لرزش و نویز که به دلیل وجود تجهیزات دوار مثل پمپ وفن می باشد.

4- نقص در شیر سیت گاز مشعل که باعث انفجار تجهیز یا به وجود آمدن پدیده مرگ خاموش می شود.

5- رسوب زدایی دوره ایی وصرف هزینه و زمان خصوصا در مناطقی که آب آنها دارای املاح زیاد می باشد.

6- عدم تغییر در ادوات و تجهیزات دستگاه و ظرفیت اسمی

7- تامین قطعات و تجهیزات از منابع خارجی با نازلترین کیفیت

8- نشت آب از شیر سه راه که تقریبا در تمام پکیج های دیواری بسیار شایع می باشد که باعث ایجاد رسوب در مبدل صفحه ایی می گردد.

9- از آنجا که بیش از 95 درصد رادیاتور های موجود در بازار از ناحیه داخل کاملا با آب تماس دارند و هیچ پوششی بین بدنه رادیاتور و آب وجود ندارد و این آب از مبدل مشعل عبور می کند باعث ایجاد پدیده الکترو شیمیایی و ایجاد پیل الکتریکی می کند که نتیجه آن خوردگی بدنه مبدل وبدنه رادیاتور می باشد.

بازار تأسیسات رقابتی است که سالانه بسیاری از مهندسین را وادار به تفکر و تغییر در روش های معمول می کند . اولین روشی که برای تعیین آب گرم بهداشتی و گرمایش مطبوع بکار برده شد . سیستم حرارت مرکزی بوده است . بطوریکه این سیستم از سالهای دور تا کنون مورد تأیید تمام مهندسین خبره تأسیسات می باشد . امروزه کشور زیبای ایران شاهد روشهای زیادی برای تأمین آب گرم منازل مردم می باشد که با وجود تمام این سیستم ها ، سیستم حرارت مرکزی هنوز هم مورد زبانزد اکثر متخصصین می باشد . این سیستم در تمام این سالها توانسته مزیت های قابل توجه خودر را بر تمام روشهای دیگر نمایان سازد . سیستم حرارت مرکزی در دنیا از اهمیت خاص برخوردار است و بر خلاف بسیاری از روشهای دیگر تولید آب گرم این سیستم دارای ارزش های زیادی می باشد . و پس از چندین سال پر فروغ در ایران با تهدید روش های نه چندان اقتصادی و خوش ظاهر بد باطن جدید قرار گرفته است . با این وجود توانسته است با بازگشت سرمایه گذاری اولیه در کوتاهترین زمان بر آنها غلبه کند این طراحی منحصربفرد دارای کاربردهای فراوانی در کشورهای اروپائی نیز است. از مزایای بی شمار سیستم حرارت مرکزی میتوان به موارد زیر اشاره کرد .

1-   کاهش هزینه های خانواری با توجه به سیاست های دولت مبنی بر واقعی کردن قیمت های حامل های انرژی

2-   استفاده از هوای گرم مطبوع بدون هرگونه خطر جانبی برای ساکنین منزل مسکونی ( در روش های دیگر از هوای داخل منزل برای ایجاد احتراق استفاده می شود ( هر متر مکعب سوخت 10 تا 15 متر مکعب از هوای داخل منزل را مصرف می کند ) .

3-   امکان استفاده فوری از گرمایش منزل حتی بعد از چندین روز مسافرت و خالی بودن محیط

4-   حمایت از تولید ملی و سرمایه ایرانی و ایجاد اشتغال برای جوانان این مرزو بوم .

5-   امکان استفاده از این سیستم بصورت مدولار .

6-   سازگار با تجهیزات استفاده شده در انرژهای طبیعی .

7-   قابلیت استفاده با سیستمهای سرمایشی (ابزوبشن) .

اکر در کنار این مزایای ذکر شد معایب دیگر محصولات گرمایشی را قرار دهیم (که به دلیل تکرار زیاد در این مقاله گنجانده نشده است ) به این مهم که سیستم حرارت مرکزی جایگزین ندارد خواهیم رسید .

این روزها تعداد کثیری از واحدهای مسکونی احداث شده در کشور مساحتی بین 90-70 مترمربع دارا می‌باشند. در شهر تهران با احتساب سر انگشتی 140 W/m2 بار گرمایشی و 40W/m2 بار آبگرم مصرفی، هر واحد مسکونی 80 مترمربعی در پیک بار 14.4 kW معادل 12370 kcal/hr انرژی نیاز دارد. این واحد مسکونی اگر بخواهد از پکیج های موجود در بازار استفاده کند بایستی یک پکیج دیواری با ظرفیت 24 kW را انتخاب کرد که کوچکترین پکیج روند بازار می باشد؛ یعنی یک وسیله گرمایشی با 1.5 برابر ظرفیت مازاد بر نیاز!
 حال یک آپارتمان با 10 واحد 80 مترمربعی را در نظر بگیرید. اگر هر یک از واحدهای این آپارتمان یک دستگاه پکیج 24 kW نصب کرده باشند، با در نظر گرفتن ارزش حرارتی گاز در تهران به صورت میانگین 9000 kcal/m3 و راندمان 80 درصدی در پکیج ها، مصرف کل گاز ساختمان 28.6 m3/hr خواهد بود. اگر ضریب انقطاع را برای پکیج 0.5 در نظر بگیریم، یعنی در هر شبانه روز تقریبا 12 ساعت پکیج روشن باشد، مصرف ماهانه گاز این ساختمان 10296 m3 خواهد بود.
 حال بیایید فرض کنیم همین ساختمان از موتورخانه حرارت مرکزی استفاده کند؛ همان طور که گفته شد بار حرارتی درپیک در هر واحد 12370 kcal/hr است. یعنی کل ساختمان باری معادل 123700 kcal/hr ؛ با توجه به تنوع بسیار زیاد در مدل دیگ های آبگرم موجود در بازار، می توان برای نمونه از دیگی با ظرفیت 146200 kcal/hr استفاده نمود. با در نظر گرفتن ارزش حرارتی گاز در تهران به صورت میانگین 9000 kcal/m3 و راندمانی حداقل معادل راندمان پکیج، مصرف کل گاز ساختمان 20.3 m3/hr خواهد بود. با لحاظ کردن ضریب انقطاع 0.5 برای مشعل، یعنی کارکرد 12 ساعته مشعل در شبانه روز، مصرف ماهانه گاز این ساختمان 7308 m3 خواهد بود.
 مشاهده می کنیم که بر خلاف تبلیغات وسیع وارد کنندگان پکیج، این تجهیز نه تنها مصرف گاز را کاهش نمی‌دهد بلکه حدود 1.5 برابر تجهیزات حرارت مرکزی گاز مصرف می کند.
 از لحاظ هزینه اولیه، در صورت استفاده از پکیج برای این ساختمان، باید بیش از 160 میلیون ریال سرمایه‌گذاری انجام گردد؛ در حالیکه با کمتر از نصف این رقم می توان یک موتورخانه مجهز و خوب راه اندازی نمود.

با نگاهی به مباحث مقررات ملی ساختمان
 امروزه رشد جمعیت و توسعه زندگی شهری، زندگی در ساختمان‌های انفرادی یا خانه‌های مستقل را غیرممکن ساخته و انسان ها ناگزیر آپارتمان ها و برج ها را برای سکونت برگزیده اند. بعد از ساخت بنا، تأسیسات قلب تپنده ساختمان و مهمترین عامل در طول مدت بهره‌برداری است؛ لذا انتخاب و بهره برداری مناسب از تجهیزات گرمایشی-سرمایشی امری مهم و اساسی است.
هدف از این نگارش یادآوری بندهایی از مقررات ملی ساختمان است که اکثرا نادیده گرفته شده و متاسفانه در موارد زیادی منجر به جرح و مرگ هموطنانمان می گردد.
در سال های اخیر با توجه به قیمت بالای زمین و مسکن ، برخی از مهندسین، معماران، انبوه سازان و دست اندر کاران بخش ساخت و ساز ساختمان ترجیح می دهند با حذف موتورخانه حرارت مرکزی و جایگزین نمودن پکیج های حرارتی، از فضای مورد نیاز جهت موتورخانه برای ساخت پارکینگ، انباری و ... استفاده کنند. اما با نگاهی به موارد ذیل در می یابیم که حتی در صورت این جایگزینی نمی توان فضای مورد نیاز تاسیسات مکانیکی و برقی را به طور کل حذف نمود زیرا همانطور که خواهد دید مطابق مقررات تمهید فضایی جهت نصب تجهیزات مورد نیاز برای تامین برق و روشنایی اضطراری و نیز مخزن ذخیره آب مصرفی ضروری است:
 - طبق الزامات مبحث سوم ( بند 3-1-10-2-10) مقررات ملی ساختمان، تمام بناهای آپارتمانی با بیش از 10 واحد مسکونی یا 3 طبقه ارتفاع بایستی تسهیلات روشنایی اضطراری داشته باشند.
- طبق الزامات مبحث سوم ( بند 3-1-18-11-4) مقررات ملی ساختمان، هر عمارت بلند با ضوابط ویژه باید به مولد نیروی برق دوم که همواره آماده استفاده است و حداقل یکی از آسانسورها را برای ماموران آتش نشانی در هنگام حریق قابل استفاده می نماید مجهز باشد. ظرفیت مولد نیروی برق باید برای کارکرد همزمان و تامین همه تجهیزاتی که زیر نامبرده شده کافی و مناسب باشند:
 الف- شبکه روشنایی اضطراری
ب- شبکه هشدار و اعلام حریق
ج- پمپ های آتش نشانی ساختمان
د- تجهیزات ایستگاه کنترل مرکزی
ه- دست کم یکی از آسانسورهای مربوط به همه طبقات
و- تجهیزات مکانیکی مانع دود در دوربندها
 o طبق الزامات مبحث سوم ( بند 3-1-18-1) مقررات ملی ساختمان، هر بنایی که ارتفاع آن ( فاصله بین تراز کف بالاترین طبقه قابل تصرف تا تراز پایین ترین سطح قابل دسترس برای ماشین های آتش نشانی) بالاتر از 23 متر باشد، عمارت بلند محسوب می گردد.
- طبق الزامات مبحث 16 (بند16- 4- 6 قسمت ب) مقررات ملی ساختمان، در ساختمان های مسکونی بیش از 4 طبقه یا بیش از 10 واحد آپارتمانی باید مخزن ذخیره آب با گنجایش 12 ساعت مصرف، بر اساس 150 لیتر برای هر نفر در شبانه روز، پیش بینی شود. که طبیعتا یک موتورخانه با بوستر پمپ‌های آبرسانی مورد نیاز است.
نکته حائز اهمیت دیگر این است که اساسا در مقرارت ملی ما نصب وسایل گازسوز در داخل فضاهای مسکونی ممنوع شده است و حتی شروطی که برای نصب این وسایل گذاشته شده خود باعث نقض مباحث مربوط به مبحث نوزدهم مقررات ملی می گردد:
- طبق الزامات مبحث 17 (بند 17-3-2 ) مقررات ملی ساختمان، نصب وسایل گازسوز گرمایشی (انواع بخاری، آب گرمکن و پکیج) در فضاهای داخلی ساختمان های عمومی و خاص ممنوع است. مگر آنکه هوای مورد نیاز احتراق آنها از فضای خارج از ساختمان تامین شود.
 o مطابق بند17- 2-2-1 مقررات ملی ساختمان، مجتمع های مسکونی آپارتمانی که در آن ها 10 واحد مسکونی یا بیشتر وجود داشته باشد، از نظر رعایت مقررات لوله کشی گاز در گروه ساختمان های عمومی قرار می گیرند.
مطابق این بند یا باید پکیج های هرمتیک در فضاهای داخلی نصب گردد که هوای احتراق خود را مستقیم از خارج از فضای مسکونی تامین می کنند (این در حالیست که اغلب پکیج های موجود در بازار به دلیل قیمت مناسب تر غیرهرمتیک هستند) یا اینکه در صورت نصب پکیج های غیر هرمتیک بایستی دریچه ورود هوا برای تهیه هوای مورد نیاز احتراق تعبیه گردد که این خود ناقض مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان‌ بوده و باعث اتلافات عظیم انرژی می شود. و این در حالی است که سازمان بهینه سازی مصرف سوخت به صورت مداوم بر عایق بندی و درزبندی کامل ساختمان ها تاکید می ورزد.

همسایه داری از روابط حسنه اجتماعی است که ریشه در تاریخ و فرهنگ کشور ایران دارد، ولی طی چند دهه اخیر با پیشرفت تکنولوژی، تغییر سبک زندگی مردم و افزایش مشغله های فکری و شغلی، روابط همسایه داری در بسیاری از شهرهای بزرگ کشور رو به زوال رفته است.

گاهی ما برای تبیین این موضوع به بحث درباره آپارتمان نشینی و وارداتی بودن آن می پردازیم و علت زوال همسایگی را پدیده وارداتی آپارتمان نشینی و گاه نیز علت این امر را زوال و سست شدن ارزش های اخلاقی مانند نوعدوستی، دید و بازدید، احترام متقابل و امثال این ها می دانیم. آپارتمان نشین های امروزی حتی حاضر نیستند برای رفع و رجوع مسائل محل زندگی خود زمانی را با همسایه های خود گذرانده و باهمدیگر تبادل نظر بکنند.

در این زمینه مثال جالبی که می توان عنوان کرد استفاده از وسایل گرمایشی در آپارتمان هاست که فقط به دلیل اینکه همسایه ها در یک زمینه با همدیگر مشترک نباشند و مشغله فکری مشابه نداشته باشند حاضرند تمامی مضرات و خطرات استفاده از اینگونه امکانات را به جان بخرند.

به نظر شما فواید بسیار و غیرقابل انکار استفاده از سیستم های گرمایشی مرکزی و یا به قول عامیانه موتورخانه چطور می تواند فقط به دلیل عدم تمایل روابط همسایه ها که آن هم شاید در طول سال یک یا دوبار بیشتر اتفاق نمی افتد نادیده گرفته شود. چطور می توان از مصرف بسیار کم انرژی موتورخانه ، ایمنی بسیار بالای آن و هزینه های تعمیرات فوق العاده پایین آن صرفنظر کرد؟

در حالیکه هنگام استفاده از وسایل گرمایشی در واحدهای آپارتمانی خود ، خطرات آتش سوزی ، گازگرفتگی و ابتلا به سرطان های خطرناک را به خود نزدیک تر کرده و آنها را به جان می خرید. آیا تفکر در این زمینه و سبک و سنگین کردن مزایا و معایب این دو مقوله امری ضروری به نظر نمی رسد؟

آیا به نظر شما استفاده از یک محل در زیرزمین آپارتمان ها و مجتمع ها به عنوان موتورخانه و دوربودن سیستم های گرمایشی از محل زندگی و آسایش شما بهتر است و یا این وسیله را در محل زندگی خود مثلا در آشپزخانه منزل قراردادن؟

محلی که مدام بانوی خانه در آن مشغول است و از مضرات و خطرات این وسیله در امان نیست. شما ترجیح می دهید در هنگام تعمیرات این مرکز گرمایش ، فرد یا افراد تعمیرکار به محل زندگی شما در آپارتمان شخصی شما مراجعه نمایند و یا در محلی که اصلا ارتباطی با محل آسایش شما دارد؟ شما دوست دارید هزینه تعمیرات و نگهداری این سیستم گرم کننده را به تنهایی بپردازید و یا با همسایگان خود شریک شوید ؟

اگر خدای نکرده این سیستم دچار مشکل شود به عنوان مثال شما در منزل نباشید و سیستم آب این دستگاه ایراد پیدا کند آیا ترجیح می دهید همه محل زندگی شما را آب ببرد ؟ به نظر شما اگر این اتفاق در موتورخانه می افتاد چقدر می توانست خسارت بزند؟